In de natuurfotografie is het een begrip: Het Gouden Uur. Rond zonsopkomst en zonsondergang dompelt de zon de wereld in haar mooiste licht. Met het stralende en waanzinnig warme weer kon je het de afgelopen weken vaak meemaken.
He is een moment waarop je schitterende foto’s kunt maken. In de zomer vergt dat wel even doorbijten. De zon komt dan zó vroeg op en gaat zó laat onder dat het genieten een flinke aanslag kan zijn op je nachtrust. Als natuurfotograaf stond ik geregeld al rond vier uur naast mijn bed!
Wat dat betreft is de winter handiger. Maar ja, dan staan er weer geen gewassen te rijpen op de velden, vliegen er geen insecten rond en kun je niet lekker zonder jas rondlopen.
Wil je ook bijzondere foto’s laten maken tijdens het Gouden Uur? Ik ga graag met je op pad. Ook als je dat graag een keer om vier uur´s ochtends wilt doen!
Ik wilde iets schrijven over rekwisieten; spulletjes om mee te nemen naar een fotoshoot. Tien tips voor leuke voorwerpen zoals hoedjes, bloemen of boeken die een foto nét dat beetje extra kunnen geven. ‘Probeer maar uit,’ spoor ik altijd aan. ‘Speel met iets dat bij jou past of wat jij wilt laten zien.’
En toen kwam Stephanie met haar paard.
Paarden, daar heb ik wel wat mee. Prachtige dieren waar een sfeer van vrijheid omheen hangt. Die sfeer is bij waarschijnlijk blijven hangen uit de verhalen van vroeger, over eenzame reizigers en avonturiers die met hun paard over de wereld zwierven. Helden die één waren met de natuur en met hun paard. Een klopje op de nek of een paar woorden gefluisterd in het oor waren voldoende voor het paard om te weten wat er moest gebeuren.
Dat de werkelijkheid weerbarstiger is, merkte ik tijdens een korte serie paardrijlessen. Ik woonde pal boven een manege, dus het moest gewoon. Bij de eerste les werd mij verteld dat er maar één de baas kon zijn: het paard of ik. Dat werd dus het paard. De laatste les eindigde met een chagrijnig bokken en een plotselinge draf naar een hindernis. Slippend kwamen we voor de hindernis tot stilstand – ik vrees dat ik erg hard aan de teugels heb getrokken. Voorlopig was dat even genoeg voor mij. Misschien komt er ooit nog een vervolg.
Hoe dan ook, dat paard was een uitstekend idee van Stephanie. Heel even mocht ik weer in de paardenwereld stappen, van geurend grasland en hooi en bescherming tegen dazen en gewoon lekker buiten, niemand om je heen. Een vakantie van anderhalf uur. Dus aarzel niet en neem gerust uw paard mee naar de fotoshoot. Hij of zij is meer dan welkom.
Daar sta je dan voor je kledingkast. Normaal is het al lastig om te kiezen, maar wat draag je in vredesnaam op een fotoshoot?
Geen nood. Van tevoren hebben we dat al rustig doorgenomen, en zo nodig hebben we al afspraken gemaakt. Kun je zo lang niet wachten, dan heb ik hier alvast zes tips voor een eerste houvast.
1. De allerbelangrijkste tip: draag wat je prettig vindt. Waarin je je lekker voelt. Dus weg met die té strakke broek, die pijnlijke schoenen of dat overhemd dat eigenlijk al lang weg had gemoeten. Fijne kleren geven een fijn gevoel, en een fijn gevoel geeft leuke foto’s.
2. Thema en uitstraling: Kies kleding die past bij het soort foto dat je wilt maken. Bij een winterfoto passen misschien een muts en sjaal. Bij een zomerwandeling misschien een jurk of outdoor-kleding. Een arbeidersfoto vraagt om andere kleding dan een sportfoto. Modieuze kleding veroudert sneller dan tijdloze kleding – maar misschien is het juist jouw bedoeling om de tijd van nu te laten zien. Wil je vrolijk of serieus, actief of rustig, heb je een bepaalde uitstraling voor ogen? Kies kleding die daarbij past
3. Ga je met meer personen op de foto? Stem dan je kleding op elkaar af. Bijvoorbeeld dezelfde stijl, kleurtoon en misschien zelfs dezelfde kleur. Allemaal in het wit of zwart, allemaal formeel in pak of juist allemaal met een trui aan, dat maakt jullie tot een eenheid. Verschillende kleuren, prints en typen kleding maken een foto rommelig. En dan kijk je achteraf altijd naar die ene persoon die helaas zo enorm afwijkt.
4. Effen of print? Ik geef toe: ik voel me vaak lekkerder (tip 1) in een printje. Toch is voor een foto effen kleding vaak rustiger, serener. Patronen, streepjes, ruitjes geven onrust en leiden de aandacht af. Maar ja, soms is dat juist weer de bedoeling, bijvoorbeeld als je (tip 2) juist met een lawaaierig surfshirt op een surffoto wilt, of in die vrolijke bloemetjesjurk in een lenteweide. Letters, logo’s of zo’n enorme wolvenkop op je shirt zijn bijna nooit goed.
5. Kies je kleur met zorg! Voor mannen soms onbekend terrein, maar vrouwen weten meestal heel goed welke kleur het beste past bij hun huid, ogen en haar. Kleuren zijn ook heel bepalend voor de ‘energie’ in een foto. Lichte en pasteltinten geven een energieke uitstraling. Gedekte tinten zijn rustiger. Felle kleuren zijn soms onhandig, en glimmende, reflecterende of fluoriserende kleuren zijn helemaal lastig. Meestal zijn rustige kleuren beter.
6. Blijft het moeilijk? Neem kleding in een paar laagjes. Met een shirt, blouse en vest valt er al wat te combineren en improviseren.
Aarzel niet om te vragen als je twijfelt. En heb vooral veel plezier tijdens je fotoshoot!
Het leukste van Photoshop vind ik de droomwerelden die je kunt creëren. Zonder enige moeite knip en plak je dingen bij elkaar of krijgen mensen kleding of make-up die ze tijdens de opname helemaal niet droegen. Is het erg om een foto te manipuleren? Zolang je niet beweert dat je de werkelijkheid weergeeft, vind ik van niet.
En toch… wat is dat eigenlijk, de werkelijkheid weergeven? Elke taalwetenschapper kan je vertellen dat er nauwelijks een werkelijkheid bestaat; dat de werkelijkheid telkens opnieuw wordt gereconstrueerd met woorden, teksten die we kiezen om onze verhalen te vertellen. Hetzelfde geldt voor beelden: met de beelden vertellen we verhalen, en soms doen we alsof die verhalen de werkelijkheid zijn. Ergens ligt natuurlijke een grens als je te kwader trouw mensen misleidt. Google maar eens op ‘ethiek in de fotografie’.
Ook bij portretfotografie kom je dit soort vragen tegen. Bijvoorbeeld met het ‘mooier maken’ van gezichten. Sommige mensen hebben er geen enkel probleem met rimpels, pukkeltjes of haartjes waar ze ongewenst zijn. Ik vind dat mooi. Mensen zijn niet van plastic, en oneffenheden geven een gezicht karakter. Andere mensen gruwelen ervan, en dat snap ik. Gelukkig is het geen enkele moeite om zo nu en dan wat details te verdoezelen. Maar je kunt daarmee ook te ver gaan, merkte ik. Een portretfoto van mijn schoonzus had ik voor de aardigheid bewerkt tot een soort glossy schilderij uit de vorige eeuw. Prachtig hoor, ze leek wel weer 18 jaar zonder één rimpeltje. Ik vroeg of schoonzus en broer de bewerkte foto als verhuiscadeau op canvas wilden. “Nee,” antwoordde mijn broer. “Het is heel kunstig hoor, maar dit is haar gewoon niet, en waarom zou ik een vreemde aan de muur hangen?” En daar had hij natuurlijk helemaal gelijk in.
Nou goed, dit model met bloemen spreekt voor zich. Van A tot Z gemanipuleerd. Zelfs de oogschaduw…
Ik kende ze alleen uit de krant: mensen van boven de honderd. Tot Jan, die deze week met zijn kinderen, kleinkinderen en bijbehorende aanhang zijn honderdvijfde verjaardag vierde. In zijn doen en laten oogt hij zó twintig jaar jonger. De belangstelling die hij toonde voor het wel en wee van alle mensen in zijn omgeving! Ook voor het mijne, terwijl ik toch zomaar ben komen aanwaaien. Het roept bescheidenheid in mij op.
Mensen van die leeftijd sleep ik niet mee naar mijn wereld om te poseren in flitslicht. Ik ben al blij als ik op audiëntie mag in hún wereld, en dat ik met het nodige respect één, hooguit twee foto’s mag nemen. Een paar seconden om meer dan een eeuw vast te leggen. Bijna niet te bevatten.
De nieuwe Beleef Vathorst is uit (https://www.vathorst.nl/over-vathorst/beleef-vathorst/). Voor dit nummer werd onder meer gevraagd foto’s te maken van Geert Lantink, de organisator van de allereerste triathlon van Vathorst. Zie triathlonvathorst.nl; op 1 juni 2019 is het zo ver.
Geert moest natuurlijk sportief in beeld worden gebracht. In je eentje drie sporten tegelijk uitbeelden is wat lastig, dus kozen we voor fietsen en het rennen met de fiets. Locatie was het pad met uitzicht op de Foortse torens, de blikvangers van Vathorst. En het is een belangrijke plek voor de triathlon zelf, want het is wisselplek en finish. We hadden geluk met de zon die de kleurrijke straat prachtig verlichtte. Op deze wijze poseren was voor Geert geen probleem. ´Wil je nog meer? Zeg het maar hoor. Dit is gewoon lekker spelen voor mij!´
Het voelt als een openingsfeestje, zo´n eerste blogpost. En – kuch! – daar hoort dan ook een persoonlijk openingspraatje bij. Over hoe het zover is gekomen bijvoorbeeld.
Het begon natuurlijk lang, lang geleden. Fotograferen is mij met de paplepel ingegoten. Vader en grootvader waren enthousiaste hobbyfotografen, en al snel kreeg ik mijn eerste camera, een Oost-Duitse Practica super TL-II. Het was de tijd van zwart/witrolletjes, van donkere kamers met de typische geur van ontwikkelaar en fixeer. Tegenwoordig werken we met geheugenchips en Photoshop, maar wat blijft is die magische druk op de knop waarmee licht en kleur zomaar in een flits worden gevangen.
Een tijd lang heb ik vooral in de natuur gefotografeerd en gefilmd. Dagenlang bij nesten en holen gezeten, honderden kilometers buiten gelopen, vele nachten buiten doorgebracht. Af en toe kwamen er verzoeken om ook mensen te fotograferen, bijvoorbeeld op ‘groene’ kinderdagverblijven, tijdens excursie-reportages, op feestjes en verjaardagen en op een enkel evenement. En na de dassen en de ijsvogels, na de boomkikkers en het klokjesgentiaan ontdekte ik uiteindelijk iets nieuws: hoeveel plezier het geeft om samen aan portretfoto’s te werken. Die blik bij het eindresultaat is onbetaalbaar!
Het smaakt naar meer. Veel meer. En er is zoveel mogelijk. Elk mobieltje heeft al camera’s van behoorlijk goede kwaliteit, en filters om effecten toe te voegen zoals neuzen en oortjes, ouderwetse kleuren, omvorming tot een schilderij. En zeker, ook ik maak soms foto’s met mobieltjes. Maar de controle, de kleurdiepte en het detail van full-frame camera’s zijn nog ongeëvenaard, en met de geavanceerde bewerkingstechnieken van Photoshop lukt het om ware kunstwerken te creëren van professionele kwaliteit, die ook nog op supergroot formaat hun kwaliteit behouden.
Met De Portrettenmaker wil ik je meenemen op de bijzondere ontdekkingsreis van de portretfotografie. Geleidelijk aan zal ik dit blog uitbreiden met foto’s en verhalen. Van mensen, en misschien nog af en toe een plant of dier als dat zo uitkomt. Ik heb er zin in. Kijk rustig rond, stel vragen die opborrelen. En kom na dit openingsfeestje gerust nog eens terug – hier op de site of in het echte leven!
De Portrettenmaker 